پنس | پایشگر نظام سلامت

بررسی مختصر مسئله‌ی قیمت و مالیات بر سیگار در ایران و اروپا

قیمت یک پاکت سیگار ماربرو در ایران تنها 2 دلار است. قیمت یک بسته سیگار در ایران نه تنها از میانگین اروپا، بلکه از میانگین جهانی و میانگین آسیا نیز کمتر است


یکی از عوامل خطر برای سلامتی ایرانیان، میزان مصرف دخانیات در ایران است. با وجودی که در آمارهای جهانی، شیوعِ مصرف دخانیات در ایران در حال حاضر مناسب ارزیابی می‌شود، امّا نکات قابل تأملی نیز در این بین وجود دارند از جمله آنکه با توجه به آمار ارائه شده توسط جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، سن شروع مصرف دخانیات از 14 به 10 سال کاهش یافته است که با توجه به افزایش سال‌های مصرف هر فرد اثرات زیان‌بار آن افزایش می‌یابد و احتمال دارد در سال‌های آتی شاخص مصرف دخانیات در ایران افزایش یابد. از طرف دیگر، با وجودی که شیوع مصرف دخانیات در ایران کم است، امّا میزان مصرف دخانیات زیاد است. در واقع، درصد کمی از افراد جامعه‌ی ایران دخانیات مصرف می‌کنند، امّا آن درصد کم، میزان مصرف دخانیات زیادی دارند.1

با وجودی که میزان شیوع مصرف مواد مخدر در ایران کم است (یعنی درصد کمی از مردم دخانیات مصرف می‌کنند) امّا شدت مصرف این گروه زیاد است. در واقع گروه اندکی از مردم، به میزان زیادی از دخانیات استفاده می‌کنند.

شکل 1- میزان شیوع (Prevalence) و شدت (Intensity) مصرف دخانیات (استاندارد شده با سن)1

قیمت سیگار و مالیات بر آن در ایران و جهان

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش میزان مصرف دخانیات در هر کشوری، وضع مالیات بر سیگار و دخانیات است. وضع مالیات و افزایش قیمت سیگار به خصوص برای جلوگیری از سیگاری شدنِ نوجوانان و کاهش مصرف افراد غیر معتاد مفید است. ادوارد فیلیپ، نخست وزیر فرانسه در نخستین سخنرانی خود در جمع نمایندگان پارلمان این کشور اعلام کرد قیمت هر پاکت (۲۰ تایی) سیگار در یک فرآیند چند ساله به ۱۰ یورو افزایش پیدا می‌کند. هم‌اکنون در فرانسه قیمت یک پاکت سیگار نرمال (۲۰ تایی) بین ۶ تا ۷/۵ یورو است. بسیاری از کشورهای اروپایی برای تشویق شهروندان به ترک سیگار یا اصولاً سیگاری نشدن، مالیات‌های شدیدی بر این کالای مضر وضع می‌کنند. اینگونه مالیات‌ها از مصرف‌کنندگان نوشیدنی‌های الکلی و بازی‌های شانسی (قمار) هم گرفته می‌شود.2

براساس آخرین آمارها، یک پاکت سیگار ماربرو در کشورهای استرالیا (19 دلار)، نیوزیلند (17 دلار)، نروژ (13 دلار) گران‌ترین قیمت را در جهان دارد و ایرلند، ایسلند، بریتانیا، کانادا، سنگاپور، فلسطین اشغالی، سوئیس، فرانسه و هلند در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. این در حالی است که قیمت یک پاکت سیگار ماربرو در ایران تنها 2 دلار است. قیمت یک بسته سیگار در ایران نه تنها از میانگین اروپا، بلکه از میانگین جهانی و میانگین آسیا نیز کمتر است.3

مقایسه قیمت سیگار و مالیات بر آن در ایران و اروپا.

مقایسه‌ی قیمت یک بسته سیگار ماربرو در ایران و 50 کشور منتخب. قیمت سیگار در ایران نه تنها از میانگین اروپا و جهان کمتر است، بلکه حتی از میانگین آسیا نیز پایین‌تر است!

قیمت تعدیل شده با قدرت خرید یک بسته سیگار ماربرو در 50 کشور منتخب (برحسب دلار PPP). جایگاه ایران در این شاخص، حتی با تعدیل قدرت خرید نیز مناسب نیست. باید توجه کرد که کشورهایی مثل انگلستان از یک طرف از کالاهایی مضر برای سلامتی مانند سیگار مالیات زیادی می‌گیرند و از طرف دیگر به کالاهای مفید برای سلامتی مانند لبنیات یارانه‌ی زیادی می‌دهند. بنابراین در مجموع از این حیث اختلاف چند برابری با کشور ما پیدا می‌کنند.

نظر دکتر حریرچی درباره‌ی مالیات بر سیگار

ایرج حریرچی سخنگوی وزارت بهداشت در این خصوص می‌گوید: مصرف سیگار در سنین 13 تا 15 سال افزایش 4 دهم درصدی داشته و به 3.4 رسیده است که سهم دختران بیشتر است. بطوریکه میزان مصرف سیگار از 9 دهم درصد به 2.1 درصد رسیده و قلیان نیز سهم 6.6 درصدی در بین دختران نوجوان دارد.وی با تاکید بر اینکه هر 10 درصد افزایش مالیات بر سیگار می تواند 4 تا 5 درصد مصرف سیگار را کاهش دهد، عنوان می‌کند: مالیات بر سیگار در کشورهای مختلف دنیا 70 درصد قیمت را شامل می شود و امیدواریم منابع جدیدی برای بخش بهداشت و درمان با گرفتن مالیات از سیگار ایجاد کنیم.4

به اعتقاد حریرچی شایعترین عامل قابل پیشگیری مرگ در دنیا، مصرف سیگار و دخانیات است و سالانه در دنیا 7 میلیون ‌نفر به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق عوارض مصرف مواد دخانی فوت می‌کنند. سخنگوی وزارت بهداشت با اشاره به این که سالانه حدود 50 هزار نفر به دلیل مصرف دخانیات در کشور جان خود را از دست می دهند، می‌گوید: همچنین500 هزار نفر به دلیل عوارض مصرف دخانیات بستری می شوند که 5 درصد بستری ها به دلیل مصرف مستقیم دخانیات است.4

بهانه‌ی مسئولین برای عدم وضع مالیات بر سیگار

یکی از موانعی که برخی مسئولین برای وضع مالیات بر دخانیات ذکر می‌کنند، از دست رفتن مشاغل است. در واقع مسئولین با بهانه کردن اینکه با افزایش مالیات بر سیگار، کارگران از کار برکنار می‌شوند جلوی وضع مالیات بر کالاهای مضر سلامت را می‌گیرند. با این وجود پرسش آن است که آیا ایجاد شغل با به خطر انداختن جان انسان‌ها کار صحیحی است؟ آیا اشتغال‌زایی به قیمت سیگاری شدنِ نوجوانان 10 ساله‌ی ایرانی می‌ارزد؟ اگر مردم کشور سلامتی نداشته باشند، آیا می‌توانند در عرصه‌های گوناگون اقتصاد کشور را پیش برانند؟

در این رابطه رییس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور در آخرین آماری که در مهرماه 96 ارائه کرده است، در 6 ماهه اول سال 20درصد افزایش تولید دخانیات داشته‌ایم. در این مدت 3 واحد راه اندازی شده است و در مجموع 7 کارخانه سال 1393 در حال حاضر به  15  واحد تولیدی افزایش یافته است و با راه اندازی 2 واحد دیگر در سال جاری به برنامه ازپیش تعیین شده یعنی 17 واحد سیگارت‌سازی و تولید 50 میلیارد نخ سیگار در سال 1396 خواهیم رسید و افزایش 5 میلیارد نخی تولید داخلی در سال 96 نسبت به سال 95 را شاهد هستیم که به این ترتیب تکلیف قانون برنامه پنجم به تحقق کامل نزدیک خواهد شد. وی افزود: با اجرای این تکلیف قانونی عملا واردات به حداقل ممکن کاهش یافته و به سمت صفر رفته و ایجاد اشتغال و سرمایه‌گذاری و ارزش‌افزوده بیشتری نصیب کشور شده است.5

متأسفانه نگاه محدود و تک بخشی به این مقوله می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به سلامت و حتی اقتصاد جامعه بزند. راهکار جلوگیری از قاچاق سیگار به کشور ابتدا به ساکن افرایش تولید داخل آن نیست؛ بلکه تقویت و به روزرسانی سیستم‌های گمرک و مبادی ورودی باید در دستورکار قرار بگیرد و با فسادهای این حوزه مبارزه شود. مصرف دخانیات در کشور علاوه بر اینکه هزینه‌های ناشی از ایجاد بیماری و درمان بیماران را افزایش می‌دهد، باعث از بین رفتن توان تولید در عرصه‌های مختلف کشور می‌شود. ناظر به همین موضوع، طبق بند 2-4 سیاست‌های کلّی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری، برای طرح‌های اقتصادی باید «پیوست سلامت» در نظر گرفته شود.6 در نهایت باید دید آیا دولت می‌تواند بر قدرت صاحبان و ذی‌نفعانِ صنعت سیگار و دخانیات در کشور چیره شود یا آنکه سلامت مردم فدای منافع ذی‌نفعان این صنایع می‌شود؟

دانلود داده‌های نمودارهای فوق

حجم: 47.7 کیلوبایت

منابع

  1. JAMA
  2. Euro News
  3. Numbeo
  4. Tabnak
  5. ilna
  6. Khamenei.ir
  7. Guardian

این مطلب پیش از این در خبرگزاری فارس منتشر شده است.

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

در صورتی که مایل به دریافت پاسخ هستید حتماً آدرس ایمیل یا شماره تلفن خود را درج نمایید.
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی